Als ik het soms even niet meer weet, ga ik aan de wandel. Soms om mijn hoofd leeg te maken, soms om het juist te vullen met nieuwe indrukken en ideeën. Niet zelden dwaal ik daarbij af richting Openbare Bibliotheek Amsterdam, filiaal Oosterdok. De dag dat deze vestiging geopend werd, zal me blijven heugen: 7-7-2007, dezelfde dag dat het me lukte te stoppen met roken. Hopelijk blijkt mijn goede voornemen net zo sterk als de natuurstenen blokken waar de OBA uit is opgetrokken..

Door de grootse opzet, de recente verbouwing, en niet te vergeten de aanwezigheid van IHLIA LGBT Heritage, is er altijd iets om me over te verbazen of te verwonderen. Begin dit jaar stuitte ik op een kleine expositie ter ere van een film uit de oude Weimar-republiek, getiteld “Anders als die Andern”.

Op een scherm is een samenvatting van de speelfilm te zien (zie HIER online). “Anders als die Andern” vertelt het verhaal van een succesvol violist die de liefde vindt bij een leerling van hem. De tederheid tussen de twee mannelijke hoofdrolspelers is overtuigend en ontroerend, wekt sympathie en herkenning bij me op. De stijl, manier van acteren en de beeldvoering verwijzen terug naar de tijd, 1919, toen deze film geproduceerd werd. 1919, precies een eeuw geleden, tevens hetzelfde jaar dat de OBA opengesteld werd voor het publiek!

Even weet deze stomme film me met stomheid te slaan.. Ik word intiem getuige van hoe het leven van een homo in Duitsland er 100 jaar geleden uitzag. De verliefdheid is schattig om te zien, maar de tijdgeest werpt een diepe schaduw over de relatie heen. Omdat homoseksualiteit bij wet verboden is, middels paragraaf 175, vallen de heren ten prooi aan chantage, die hen tot vertwijfeling, depressie en zelfs zelfmoord brengt.

Het is een bittere boodschap, maar er is ook hoop te vinden in het personage van de dokter. Deze rol, gestalte gegeven door niemand minder dan de echte dokter Magnus Hirschfeld, is baanbrekend te noemen. Hij deelt hierin zijn visie op homoseksualiteit, die haaks staat op de maatschappelijke mores van die tijd. Volgens Hirschfeld komt homoseksualiteit overal in de natuur voor, is het geen abnormaliteit, maar enkel een variatie, en staat in principe niks de homoseksueel in de weg om een gelukkig leven te leiden — met uitzondering dus van die vervloekte paragraaf.

Ter plekke besef ik ineens hoe groot de rol van bibliotheken de afgelopen eeuw moet zijn geweest. Als kennis macht is, en kennis een einde kan maken aan misverstanden en discriminatie, dan is de openbare bibliotheek een perfect instituut om die kennis, gratis en voor iedereen die dat wil, beschikbaar te maken.

Onwillekeurig moet ik terugdenken aan het onzekere homojongetje dat ik ooit was, snuffelend in een make-up-boek van Boy George, en later schielijk romans lenend van John Fox en Armistead Maupin. Net zoals anderen voor mij hoop hebben kunnen putten uit de film en de geschriften van Hirschfeld, wist ik me ontworstelen aan mijn persoonlijke vooroordelen en moed te vatten door me een roze slag in de rondte te lezen.

Ook voel ik me trots op de OBA, om het faciliteren van de Mosse-lezingen over seksuele diversiteit, de Reve-middagen, de bijzondere tentoonstellingen en het feit dat ze juist Dolly Bellefleur vroegen om een “obade” te schrijven ter ere van het jubileum.

Het doet me goed dat zowel enthousiaste pensionado’s als ijverige jonge scholieren de weg naar de huidige bieb weten te vinden. De vorm en functie zijn weliswaar veranderd door de komst van het internet, maar toch hoop ik dat het over 100 jaar nog steeds, in welke hoedanigheid ook, een toevluchtsoord mag zijn voor eenieder die onderzoekend, nieuwsgierig en anders is.

[Deze tekst werd zaterdag 8 juni 2019 voorgelezen in het kader van de rubriek “Moedig Voorwaarts” in het radioprogramma Kulti Kulti. Beluister het HIER in aflevering 71]